Lisek (łac. Vulpecula, dop. Vulpeculae, skrót Vul, inna używana nazwa Lis) – niezbyt jasny gwiazdozbiór nieba północnego, wprowadzony przez gdańskiego astronoma Jana Heweliusza, opublikowany w 1690 roku, pod pierwotną nazwą Lis z Gęsią, w pośmiertnie wydanym atlasie Firmamentum Sobiescianum. Znajduje się on wewnątrz formacji "trójkąta letniego". Liczba gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem: około 45. Widoczny w Polsce od wiosny do jesieni.
W 1967 roku w obrębie tej konstelacji odkryto pierwszy pulsar.
Na granicy Liska i Strzały znajduje się interesująca grupa gwiazd, układająca się w kształt haka, widoczna przez małą lunetę, nazywana też gromada Wieszak.
Najjaśniejszą gwiazdą tej konstelacji jest Anser (α Vulpeculae) o jasności 4,44m, czerwony olbrzym odległy od Układu Słonecznego o 295 lat świetlnych. Nazwa tej gwiazdy oznacza po łacinie gęś. Początkowo cały gwiazdozbiór nosił nazwę "Lis z Gęsią" (łac. Vulpecula cum Ansere) w pośmiertnie wydanym atlasie Firmamentum Sobiescianum. Owa gęś znajdowała się w pysku lisa. Po zmianie nazwy gwiazdozbioru na "Lisek", gęś pozostała jako nazwa jego najjaśniejszej gwiazdy.
Interesujące obiekty
- Najjaśniejsza gwiazda to alfa (α) Vulpecuae, czerwony olbrzym czwartej wielkości gwiazdowej. Obok niej leży pomarańczowa gwiazda szóstej wielkości . Obie znajdują się w różnych odległościach od Ziemi i nie są ze sobą związane.
- Gromada Brocchiego jest jednym z najpiękniejszych obiektów widocznych przez lornetkę. Składa się z 10 gwiazd o jasności od 5 do 7m. Ze względu na kształt znana jako Wieszak: sześć gwiazd tworzy drążek, a pozostałe cztery haczyk.
- M27 (NGC 6853) – tzw. mgławica Hantle, jasna i rozległa mgławica planetarna o jasności 8m i średnicy kątowej 7,5' (1/4 średnicy Księżyca w pełni), odległa o 1250 lat świetlnych. Jej nazwa bierze się z kształtu, widocznego na fotografiach. M 27 pobudza do świecenia centralna gwiazda 13 mag, która przed około 50 tysiącami lat gwałtownie odrzuciła zewnętrzne warstwy swej materii. Obiekt rozszerza się z ogromną prędkością, 27 km/s..
Zobacz też
- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Liska